Strateji Politika ve Tasarım Grubu
Ankara–2022
Dünyanın Temel Öncülleri
• “Küresel Gelir” artarken, tüm yoksullukla mücadele
programlarına rağmen; küresel yoksulluk da
derinleşmektedir.
• Paranın satın alma gücü düşmekte; gıda ve sağlık gibi
zorunlu ihtiyaçlar, lüks haline gelmektedir.
• Ülke vatandaşlarının kendi şahsi kullanımına
Terk edilemeyecek kadar geniş mülk ve araziler de düzen
adına, “devlet” tarafından koruma altındadır.
• Yurttaşlara da bunun karşılığı olarak YTG ödenmektedir.
• Yoksulluk, özellikle aileleri olumsuz etkilemekte; bundan
kadın ve çocuklar daha fazla zarar görmektedir.
• Engellilik ve yaşlılık, mecburen destek gerektirmektedir.
• Yoksullar açlık ve sefalete terkedilmesin derken; aylaklığı
tercih edecek bir gelir de söz konusu olmamalıdır.
• Ekonomik ve toplumsal yükümüz arttı.
• Demografi değişti
– Hane halkı sayısı 23 milyon
Genç – yaşlı dengesi Gençler lehine
– Birlikte yaşayanlar nüfusun % 15’i
– Çekirdek aile % 65’i
– Tek başına yaşayanlar % 17’si
– Ailesiz birden fazla kişi beraber % 3’ü
• Kent ve Kır dengesi % 92 + %8
• Açlık sınırı Asgari ücret seviyesindedir.
• Yararlanan sayısı arttıkça Kalite ve beklenti düşüyor.
Türkiye’nin Temel Öncülleri
Genel Çalışma Durumu - I -
• Aktif nüfus (15-64) 64,5 milyon
• İşgücüne katılım %53 (oran düşük)
• İstihdam/toplam işgücü 30,9/34,4 milyon
• İşsiz sayısı 3,5 milyon
• Genç işsizler artıyor % 20 ( ¼)
– Her 4 genç işsizden birisi Yüksek öğretim almış
– Nitelikli işsizlik ülkeden kaçış ve sosyal barışa zarar
• Niteliksiz istihdam 4,3 milyon
• Yıllık işgücüne Katılım 250-800 bin
• Yıllık yeni istihdam edilen 400-600 bin
– Yeni istihdamda en yüksek yıl (2017) 1.050 bin kişi
Çalışmaya Tarım da Eklenirse - II -
• Türkiye’de tarımsal nüfus %16.
– Tarımda gizli işsizlik !
– Ücretsiz aile işçiliği !!
Tarımsal üretim maliyeti yüksek, getirisi az,
verimlilik düşük.
Tarımsal nüfus
• AB ort. % 2
• ABD'de % 4
• Japonya'da % 6
Pandemi öncesi (2020 desteklerinde) dikkat çeken
durum destekler mülkiyet bazlı.
Üretim bazlı düzenlemeler olmalı.
Türkiye’de Tarımın payı
Tarımsal Nüfus %16
GSMH payı %5
Bugünün Sorunları
• Milli gelir düşük (8.000 dolar)
• Tasarruf düşük (%11-13) à %20 olmalı
• Para banka-TCMB var ama
kurumsal/yapısal sorunlar var
• Gizli /açık işsizlik à ücretler düşük
• Nitelikli işgücü ve istihdamına yönelik
projeler yetersiz…
• Dezavantalı kesimlerin sayısı artıyor,
• Çok kişiye az az dağıtılıyor…
1. Proje18 Gençlik Projesi:
Yurttaşlık Temel Geliri (YTG) uygulaması
2. Aile Sigortası Projesi:
Böylece,
Devlet – Millet Bütünleşmesi ile
Yurttaş Dayanışması sağlanmış olacaktır.
ÇÖZÜM:
Gençlik ve aile temelli çözümlerde
1. Türkiye İçin YTG’nin
Uygulanabilirliği
• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan, 18 yaşını
doldurmuş herkes bu geliri hak etmektedir.
Bunun amacı
• Devletin, kendi vatandaşlarına ayırdığı kaynak ile
onların iş yapma potansiyelini harekete geçirmek;
• üretim ve istihdam yoluyla ekonomiyi
canlandırmak, dolayısıyla milli geliri arttırmaktır.
Bu işlemin iki dayanağı vardır:
i. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmakla elde
edilen hak,
ii. Artan milli gelir sebebiyle oluşan refah payı.
YTG Sayesinde
• 18 yaşını dolduran gençlere can suyu niteliğinde bir
imkan sunulacaktır.
• Amaç, ülkenin dinamik gücünü harekete
geçirmektir.
• Özellikle kendi hayatları için bir destek-güvence
niteliğindedir.
• Bunu iş için kullanabilecekleri gibi kendilerini
geliştirecek bir eğitim, kurs ve bilgi görgü amaçlı da
kullanabileceklerdir.
Böylelikle kendilerine, çevresine ve ülkeye katkı
ve bağlılıklarının artacağı öngörülmektedir.
YTG Uygulama Süreci
• Uygulama 18 yaşını dolduran gençleri
kapsamaktadır.
• Bu aşamanın iki kritik noktası yer almaktadır:
• Mevcut 18 yaşını dolduranlar için kaynak
imkan sunulması,
• Yeni doğanlar ile henüz 18 yaşına girmemiş
olanlar için “Birikimli bir program”
oluşturulması.
YTG Kapsamı
• Türkiye’de yıllık yeni doğan “bir milyon bebek”
için kaynağı bütçeden oluşturulan fonlar,
18 yaşına geldiğinde sahiplerine teslim
edilmek üzere çeşitli tasarruf ve yatırım
araçlarında değerlendirilecektir.
• Sistemin uygulanması, bütçe hakkının da
gereği olarak “Bütçe içi Fon” şeklinde olacaktır.
YTG’nin Kurumsal yapısı
• Gençlik Veri Merkezi (GençVeriM) : Gençlerin
demografik durumu, sosyo-ekonomik yapısının
toplandığı merkezler.
• Gençlik Teşvik Merkezi (GençTeM) :
Koordinasyon merkezi gibi çalışacaktır.
• Gençlik Bankası (GençBank) : Fonların toplanıp
yönetilen birim
YTG Hakediş
18 yaşını doldurmuş olan gençler, YTG’den
yararlanabilmek için yeterliliklerini belgeledikten
sonra,
Hazırlamış oldukları projelerle GENÇTEM’e
başvuracaklardır.
Merkezlerde onaylanan projeler, GENÇBANK’a
havale edilir ve ödemeler muhabir bankalardan
yapılır.
YTG İlk Fon Eylem Planı
• Halihazırda 18 yaşına ulaşmış 1.3 milyon genç
bulunmaktadır.
• Bir yasal düzenleme ile hak eden her bir 18 yaşındaki
yurttaş için 100.000₺ kişi başı ödeme planlanmaktadır:
Toplam 130 milyar ₺ tutarındadır.
• İlk yıllar devlet bütçesine bu iş ve işlemler için ek kaynak
konulmalıdır. Bu rakam;
Mevcut 2022 yılı bütçesinin % 6’sı,
Bütçe açığının %65’ine karşılık gelmektedir.
• YTG Başlangıçta hazır kaynakları hedefleyeceği için bütçe
açığını arttırıcı olarak görülmektedir, doğrudur.
• Bu yüzden bu sürecin bir hazırlık safhası gereklidir:
Kamuoyunun bilgilendirilip bilinçlendirilmesi
Kurumsal yapıların tesisi
ve sürecin yaş gruplarına göre tanımlanması.
2. Aile Sigortası Uygulaması
-muhataplarımız-
– Hane halkı sayısı 23 milyon
Genç – yaşlı dengesi Gençler lehine
15-64 yaş aktif nüfus, nüfusun %70’ idir.
Hane halkının yoğunluğu
– Tek başına yaşayanlar % 19’unu
– Aile ve aile dışı kişilerle birlikte % 13’ünü
– Ailesiz birden fazla kişi beraber % 3’ünü
oluşturmaktadır.
– Çekirdek aile hane halkının % 65’ini
- Eşler ve çocuklar birlikte olanlar %55’ini
- Baba ve çocuklar birarada % 2’sini
- Anne ve çocuklar birarada olanlar % 8’ini
oluşturmaktadır. (Yaklaşık 2 milyon kişi )
Aile Sigortası Kurumu Gerekliliği
• Bakanlık içinde bir Genel Müdürlük
• Ya da SGK gibi başkanlık birimi olarak;
örgütlenmelidir.
Doğrusu, Sosyal Politikaların Koordinasyonu
bakımından Bakanlık içinde bir Genel Müdürlük
olmalıdır.
Genel Müdürlük
Veri Merkezi
Müracaat ve Sekreterya
Değerlendirme ve Tahakkuk
Yurttaş Dayanışmasında Aile
1. Her aile ayırım yapmaksızın değerlendirilir:
"Yurttaş Dayanışması"
2. Değerlendirme kurulları marifetiyle
desteklenecekler tespit edilir.
i. Üretime katılabilecek olanlar
ii. Bilgi beceri sahibi olanlar.
Faydalanıcılar
• Aile Sigortası Sistemi, dezavantajlı olabilecek
kesim olarak kadınları öncelemektedir.
• Kadın istihdamı %30 seviyelerinde (kötü)
-ya İş hayatında değil ya da sigortasız-
• Genel Ücret sisteminde 1/3 daha az ücret
• Çalışma süresi olarak daha fazla çalışıyor,
• Sorumlulukları da –çocukların sorumluluğu ve
aile büyüklerinin bakımı da kadına yüklendiği
için- artmaktadır.
Pandemi Öncesi Bütçe Yardımları -I2017 2018 2019
Sosyal Yardımlar 353.660.780,20 434.541.842,30 544.820.313,1
Sosyal Güvenlik
Yardımları 296.256.868,10 349.822.325,60 435.159.512,50
Sosyal Destek
Yardımları 30.140.463,20 34.668.584,80 48.392.806,50
İşveren Sosyal
Yardımları 27.263.448,90 50.050.932,00 61.267.994,10
Nakdi Sosyal
Yardımlar 351.409.221,00 331.615.976,50 424.769.360,60
Ayni Sosyal
Yardımlar 2.251.559,20 102.925.865,80 120.050.952,50
1,090
FONKSİYONEL SINIFLANDIRILMA TABLOSU
10. Sosyal Güvenlik ve Sosyal
Yardım Hizmetleri 311.439.268,90 367.561.426,40 466.903.170,4
Hastalık ve Malullük Yardım
Hizmetleri 8.533.041,60 12.874.612,70 15.486.001,20
Yaşlılık Yardımı Hizmetleri 207.456.135,40 205.557.044,00 233.406.815,60
Dul ve Yetim Aylığı Hizmetleri 0 48.497.097,90 59.526.440,60
Aile ve Çocuk Yardımı Hizmetleri 2.970.371,90 3.230.445,30 3.514.567,60
İşsizlik Yardımı Hizmetleri -347.850,10 12.610.089,80 35.776.359,70
İskan Yardımı Hizmetleri 3.853,90 90,8 853,1
Sosyal Güvenliği Bulunmayanlara
Sağlanan 12.182.147,90 13.668.104,80 19.382.655,00
Hizmetler
Sosyal Güvenlik ve Sosyal
Yardımlara İlişkin
56.366,40 70.021,90 77.592,60
Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri
Sınıflandırmaya Girmeyen Sosyal
Güvenlik ve 80.585.201,90 71.053.919,20 99.731.885,10
Sosyal Yardım Hizmetleri
Pandemi Öncesi Bütçe yardımları 934 -II-
Öncelikle Sosyal Koruma Harcamaları
Baştan Ele Alınmalı: Kaynak 1.
• Bütçeden “Sosyal Koruma Harcamaları” kapsamında
kullanılan kaynak milli gelirin %13’üne kadar çıkmaktadır.
12 trilyon ₺ civarındaki milli gelir için bu harcamalar yıllık
bazda;
• “Sosyal Koruma Harcamaları” ~1 trilyon ₺ kadardır.
• Bu rakamın yaklaşık yarısı emekli ve yaşlılık
harcamalarına giderken;
• ¼ kadarı da hastalık ve sağlık bakımı için
kullanılmaktadır.
• Diğer kısmı da “dul ve yetim” aylıklarıdır.
• Dolayısıyla Aile destek Projesi ve YTG için derhal
ayrılması gereken kaynak toplam sosyal koruma
harcamalarının %10’u kadardır. Bu hesapla YTG’nin milli
gelirin %1’i gibi bir değere karşılık geldiği düşünülürse
mevcut imkanlar ile bile bu mümkündür.
Gelir Bazlı Kaynaklar: Kaynak 2.
- Mevcut vergilerin artırılması,
• KDV ve ÖTV üzerindeki %1-3 arası bir oran bu amaçla
kullanılabilir. Bu değer bir yıllık kaynağın sağlanması demektir.
• Yeni vergiler konulması (Vergi ya da Fon uygulaması burada yer
alabilir.) (Bütçe İçi Fon).
• İşsizlik sigortasının belirli bir payı bu amaçla kullanılabilir (%20-
25 bir oran ihtiyaç duyulan kaynağın yarısını sağlayacaktır.)
• Mülkiyet devri ile ilgili gelirler. Özellikle Türkiye’de enflasyonun
temel sebebi haline gelen yüksek konut fiyatları ile ilgili projeler
geliştirilmesinden sağlanan kaynak, önemli bir sorun çözme
imkanını verecektir.
• Hane halkı giderlerinde konut %50’yi aşmıştır. Yüksek fiyatların
önüne geçmek amacıyla, yeni yerleşim alanları; yılda 200bin
konut ile banliyö ve uydu kentler projesi hayata geçirilerek,
bunlardan önemli bir kaynak sağlanır.
• Bütün bu şartlar ilk takvim yılı için dahi ihtiyacın üç katı kaynak
oluşturma imkanını sağlamaktadır.
Projenin Kendini Çevirmesi
• Proje için, ilk başta kaynak gerekmektedir.
• Sürecin işlemesi, hem üretim hem istihdamı,
dolayısıyla talebi tetikler mahiyettedir.
• Ekonomide «hızlandıran» etkisinin çok kısa
sürede (ilk yıl dahil) taleple başlayan bir üretim
artışına sebep olması kesindir.
• Sosyal Koruma Harcamalarının yeniden
organizasyonu verimliliğin de keşfedilmesinde
etkilidir.
• Kısa sürede üretim ve istihdam, orta vadede
verimlilik, proje için önemli bir kaynak olacaktır.
Proje Uygulamasında Kritik Konular
• Mevcut yararlanıcılar söz konusudur: Mağduriyetlere fırsat
verilmemelidir.
• Özellikle YTG 18 yaşı hedef almakla birlikte; ilk defa
uygulanacağı için, 3 yıl öncesi ve 3 yıl sonrasını
planlayabilmelidir. (15-21) yaş…
• Projeler, kaynak dağıtmayı öngörmektedir: Hazırlık, karar
verme ve sürdürülebilirlik için “güven” şarttır.
• Aile Sigortası için de veri sistemi etkin bir değerlendirme ve
karar verme aşaması olursa toplumun yarısı etkilenecektir.
• Hane halkı yoksulluğu talep yanlı geliştikçe suç eğilimi de
azalacaktır. İstihdam ve üretim…
• Bütçe imkanları pozitif etkilenecektir.
Yararlanıcı sayısını artırmak değil doğru kişiye erişim;
• Sayıyı arttırmak memnuniyeti ve beklentiyi boğar.
• Sivil Toplum, harekete geçirilmelidir.
Şimdi Harekete Geçme
Zamanı !..
Teşekkür ederim.
İbrahim UYSAL
